Gotowość szkolna to równowaga miedzy wymaganiami, jakie stawia przed dzieckiem szkoła a jego potencjalnym rozwojem w aspekcie fizycznym, społecznym, umysłowym, emocjonalno-motywacyjnym i percepcyjno-motorycznym. To, czy dziecko będzie podatne na naukę w szkole, zależy od jegorozwoju w wielu obszarach. Dlatego na naszym warsztacie ląduje gotowość szkolna. Dowiedz się o niej wszystkiego, co niezbędne z niniejszej publikacji.
Gotowość szkolna? Niezwykle ważne jest celowe wspieranie postępów dziecka w taki sposób, aby żaden z obszarów nie został zaniedbany czy pominięty, a proces rozwojowy przebiegał harmonijnie. Ma to zapewnić roczny obowiązek przygotowania do nauki w szkole realizowany w grupach przedszkolnych.
Gotowość szkolna – program nauczania
Jeśli zastanawiasz się, kiedy dziecko jest gotowe, by pójść do szkoły, to mamy dla Ciebie precyzyjne wskazówki. Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego opisuje: „proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci”, gwarantując im: „możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych”. Ponadto wyznacza nauczycielom cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, prowadzące do osiągnięcia niezbędnych kompetencji we wszystkich wyżej wymienionych obszarach, co jest kluczowe, by dziecko osiągnęło gotowość szkolną.
· Zobacz także | Dwujęzyczność. Wszystko, co warto o niej wiedzieć
Nakłada również na nauczycieli obowiązek prowadzenia wnikliwej obserwacji pedagogicznej, pozwalającej na przeprowadzenie analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w klasie I. Interpretacja wyników dostarcza nauczycielom szczegółowych informacji w zakresie osiągniętych już umiejętności i tych, nad którymi należy jeszcze popracować, stanowiąc bazę do tworzenia indywidualnych programów korygowania i wspierania rozwoju. Diagnoza, a następnie skuteczne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze mają doprowadzić do osiągnięcia przez dziecko optymalnych umiejętności w zakresie kompetencji koniecznych do rozpoczęcia nauki.
Gotowość szkolna – rozwój fizyczny
W zakresie rozwoju fizycznego istotny wpływ na funkcjonowanie w szkole ma ogólny stan zdrowia dziecka. Uczeń w klasie pierwszej powinien dysponować odpowiednim zasobem sił oraz odpornością na zmęczenie. Zły stan zdrowia powoduje szybkie nużenie się, męczliwość oraz obniżenie ogólnej wydolności dziecka niezależnie od rodzaju podejmowanej aktywności. Ma również wpływ na wyniki edukacyjne w związku z nieobecnościami ucznia na zajęciach. Kolejnym istotnym aspektem jest sprawność ruchowa. Jej poziom powinien być na tyle wysoki, aby gwarantował dziecku samodzielność w zakresie czynności samoobsługowych (ubieranie się, jedzenie, posługiwanie się prostymi narzędziami). Ścisły, bezpośredni związek z osiągnięciem sukcesu w szkole ma prawidłowy rozwój narządów zmysłów i artykulatorów.
Wady wzroku, słuchu czy zaburzenia koordynacji ruchowej utrudniają odbiór informacji oraz wykonywanie kierowanych do dziecka próśb i poleceń. Nieprawidłowa wymowa często jest przyczyną kłopotów komunikacyjnych w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi.
Ogromne znaczenie w procesie edukacji dziecka odgrywa prawidłowo przebiegająca integracja funkcji percepcyjno-motorycznych. W toku nauki szkolnej opiera się ono w dużej mierze na spostrzeżeniach wzrokowych oraz słuchowych.
Analiza – rozkładanie wrażeń na podstawowe elementy i synteza – ponowne ich scalanie i interpretowanie (wzrokowa i słuchowa) warunkuje nabycie umiejętności pisania i czytania. Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej powinno opanować umiejętność rozdzielania zdań na poszczególne wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski, oraz tworzenia całych wyrazów z poszczególnych sylab.
Niezmiernie ważna jest lateralizacja – czyli postępujący w trakcie rozwoju proces kształtowania się dominacji jednej strony ciała nad drugą, dotyczący pracy rąk, nóg i oczu.
Gotowość szkolna – umiejętności manualne
Obserwuj, jak Twoje dziecko rysuje i pisze. Gotowość szkolna to także zdolność do posługiwania się przyborami pisarskimi i plastycznymi związana z ich właściwym chwytem oraz skutecznym zastosowaniem. Chodzi tu przede wszystkim o umiejętność dostosowania siły nacisku mięśni dłoni w czasie pisania oraz ogólna zręczność i sprawność ruchów rąk. W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne. Mogą też występować przyruchy, czyli niepotrzebne ruchy służące rozładowaniu nadmiernego napięcia np. poruszanie językiem przy pisaniu lub rysowaniu.
Gotowość szkolna – rozwój mowy
Niezwykle istotnym aspektem dojrzałości szkolnej jest rozwój mowy. Dziecko powinno posługiwać się mową wiązaną, to znaczy dysponować odpowiednim zasobem słów i pojęć, oraz mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym i gramatycznym. Umiejętności te są niezbędne do formułowania komunikatów w taki sposób, aby mogło być zrozumiane. Ważne jest także by posiadało odpowiedni poziom rozumienia mowy, który pozwoli mu odbierać i właściwie interpretować komunikaty wysyłane przez innych
Gotowość szkolna – rozwój myślenia operacyjnego
Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej powinno mieć zdolność kierowania uwagi na wskazany obiekt i utrzymywania jej przez dłuższy czas, a jego myślenie powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami, tak aby rozumiało proste pojęcia, zasady, reguły i prawidłowości. Istotne w procesie rozwoju myślenia operacyjnego jest podejmowanie prób samodzielnego rozwiązywania problemów, szukanie różnych rozwiązań, planowanie kolejnych działań.
Gotowość szkolna – dojrzałość i świadomość
Pierwszak stopniowo uczy się radzić sobie emocjonalnie z sytuacją oceny, adekwatnie – dojrzale reagować na sukcesy i porażki swoje i rówieśników. Rozumie w pewnym zakresie znaczenie obowiązku i odpowiedzialności za siebie. Pamięta o konieczności odrobienia lekcji i przygotowania się do kolejnego dnia. Ćwiczy czytanie, chociaż wolałby się bawić. Dziecko dojrzałe do podjęcia edukacji w szkole próbuje pokonywać trudności. Podejmuje wysiłek mimo niechęci. Szuka rozwiązania zadania nawet, jeśli nie domyśli się go w pierwszej chwili.
Niezadowolone z efektów swojej pracy, nie zniechęca się – podejmuje kolejne próby. Jest zainteresowane poznawaniem świata, nabywaniem wiedzy. Potrafi na dłużej zainteresować się określoną treścią. Na tym etapie pojawiają się pierwsze sprecyzowane zainteresowania i pragnienie pogłębienia ich. Rozpoczyna się również proces kształtowania dojrzałych relacji społecznych.
Gotowość szkolna charakteryzuje się również tym, że dziecko zaczyna rozumieć zasady i normy społeczne oraz staje się zdolne do ich przyswajania i przestrzegania. Uświadamia sobie, że jest częścią grupy, dzięki temu komunikaty kierowane przez nauczyciela do klasy odbiera jako skierowane także do siebie. Posiada zdolność do porównywania siebie z innymi, co pozwala mu określić się na tle grupy oraz kształtuje samoocenę. Kieruje się nie tylko własnym dobrem, ale także dobrem drugiej osoby lub grupy, przez co staje się zdolne do działania na rzecz innych.
Gotowość szkolna – wsparcie rodziców
Tylko jednolite oddziaływania wychowawcze środowiska rodzinnego i przedszkola pozwolą dziecku na uzyskanie dojrzałości niezbędnej do osiągnięcia sukcesu w szkole podstawowej. Dlatego ważne jest włączenie rodziców do procesu kształtowania wiadomości i umiejętności, które powinien posiadać uczeń klasy pierwszej.
Gotowość szkolna a poziom wiedzy rodziców – pomimo szerokiej dostępności materiałów i opracowań, jest nadal niewystarczający i opiera się głównie na cząstkowych informacjach pozyskiwanych z różnych, niekoniecznie merytorycznie gotowych do udzielania ich źródeł. Większość pytań stawianych nauczycielom dotyczy kompetencji dziecka w zakresie umiejętności dydaktycznych, konkretnych i mierzalnych, na które oczekuje się odpowiedzi „tak – nie” , „potrafi – nie potrafi”.
Dojrzałość emocjonalno-społeczna schodzi na dalszy plan lub jest całkowicie pomijana w rozważaniach dotyczących gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole, a przecież jest istotnym czynnikiem gwarantującym osiągnięcie sukcesu w klasie I. Dlatego nauczyciele powinni wspierać nie tylko rozwój dziecka, ale również wskazywać kierunek działań rodzicom, tak aby wspólnie jak najpełniej przygotowali przedszkolaki do czyhających na nie szkolnych wyzwań.
· Zobacz także | Czy edukacja przedszkolna może być kluczem do sukcesu w dorosłym życiu?
Jednym ze sposobów zmotywowania rodziców do wspierania dzieci w zakresie osiągnięcia gotowości szkolnej może być skierowany do nich list podpisany przez przyszłego ucznia.
Joanna Goc-Matyskiel, metodyk przedszkolny
